Mustafa Oktay Aksu, birçok konuda önem taşıyan konuşmasında şunları söyledi:“Kurban Bayramı ve Kurban, İslami bir vecibenin yerine getirilmesi yanında ekonomik ve sosyal boyutlu bir olgudur. Kurban Bayramında, halkımız kurban vazifesini sağlıklı bir şekilde yerine getirerek, dini vecibelerini ifa etmenin huzurunu yaşamak istemektedirler. Ancak her yıl Kurban Bayramı öncesi ve sonrasında yaşanan olaylar ve basında yer alan haberlerle kurban kesen insanlar bu görevlerini layıkıyla yerine getirmenin huzurunu yaşayamamaktadırlar. Son yıllarda basına yansıyan bu olumsuz görüntülerde büyük ölçüde azalma olmakla beraber, hala maalesef devam etmektedir. Mezbahalarda ve Kurban Bayramında kesilen hayvanların vahşet verici görüntüleri ise insanlığın önemli bir ayıbıdır ve ürkütücüdür. Mezbaha dışı yapılan kesimlerin bilhassa çocuklarımızı olumsuz yönde etkilediği ve iç dünyalarında derin izler bıraktığı uzmanlarca belirtilmektedir. İşin bu insani boyutu toplumsal sorumluluğumuzun önemli bir göstergesidir.
Veteriner hekim kontrolü dışında yetiştirilen, sevki yapılan, satışa sunulan ve kesilen hayvanlar, bulaşıcı ve salgın hayvan hastalıklarının yayılma riskini arttırmakta ve bu hayvanlardan elde edilen etler insan sağlığı açısından önemli risk oluşturmaktadır.Kurban Bayramında kurban kesme ibadetini yerine getirmek isteyen vatandaşlarımıza hizmet etmek isteyen belediyelerimiz, özellikle büyük kentlerde her geçen gün daha çok sıkıntı yaşamaktadırlar. Birincisi “kurban kesim yeri” hizmeti verebilecek uygun yer bulmada her geçen gün azalma olması, bu yerlerin gerekli altyapıyı sağlayacak şekilde düzenlenememesi, gerekli hijyen koşullarının sağlanmasında karşılaşılan zorluklar, hayvan satıcıları, kesim elemanları ve vatandaşlar için gerekli sosyal ihtiyaçları karşılama hizmetinde yaşanılan güçlükler büyük sıkıntı yaratmaktadır.
Bu nedenle İBB öncülüğünde ilçe belediyelerini de kapsayacak şekilde büyük kurban satış ve kesim yerleri yapılmalıdır.
Her aşamasında “Veteriner Hekim” kontrolü ve denetimi olmak kaydıyla; hayvan satış ve kesim yeri olarak düzenlenen noktalarda, gerekli tedbirler maksimum şartlarda sağlanmış olacağı gibi, sağlık şartlarına uygun, dezenfekte edilebilir, aydınlatma ve havalandırması bulunan, etin dinlendirilme ve muhafaza edilme dolaplarının olduğu, atık yönetiminin planlandığı, eğitim almış ve portör muayeneleri yapılmış olan görevliler ve kesim elemanlarının çalıştığı ve görüntü kirliliğinin olmadığı yerler oluşturmak mümkündür.
Kurban kesimi için ayrılan zamanın her geçen gün artması nedeniyle, özel sektör işin içine sokularak “vekalet” yöntemi ile kurban kesimi teşvik edilmelidir. Bunun yanında vatandaşlarımız ibadetlerini kurbanın ilk günü yapmak istediklerinden büyük kargaşalıklar yaşanmaktadır. Bunun önüne geçilmesi için ise “randevu” sisteminin yaygınlaştırılması gerekmektedir.
Kurban Bayramında, kesin sayı bilinememekle birlikte, yaklaşık olarak 800 bin Büyük Baş ve 2.000.000 Küçük Baş hayvanın nakli ve kesimi yapılmaktadır. Bu miktar, ülkemizde yıllık olarak kesilen hayvan miktarının % 25-30 una tekabül etmektedir.
Bu kadar çok sayıda hayvanın bu kadar kısa sürede nakledilmesi ve kesilmesi, gerekli tedbirler alınmadığı ve gerekli alt yapı oluşturulmadığı takdirde, insan sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre ile ilgili önemli sorunları da beraberinde getirmektedir.
İnsanlarda görülen hastalıkların % 61’i hayvan kökenlidir. Kist Hidatik, Şarbon, Brucella, Tüberküloz gibi zoonoz hastalıklar başta olmak üzere birçok hastalık hayvandan insana veya insandan hayvana geçmektedir. Bunun yanında, insan sağlığı açısından gıdaların ortaya koyduğu riskin de % 90 ı hayvansal kökenli gıdalardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, hayvan ve hayvansal ürünlerden gelebilecek bu tehlikelerin azaltılması veya ortadan kaldırılması açısından, kesilen hayvanın sağlıklı olması önemlidir.
Diğer önemli bir husus da; Ülke olarak Önemli bir miktarda döviz ödeyerek deri ve bağırsak ithali yaptığımız halde, kurban derilerinin gerektiği şekilde muhafaza edilmemesi, bağırsakların toplanmaması nedeniyle bu tür yan ürünlerin tam anlamıyla değerlendirilememesi sonucu önemli ölçüde ekonomik kayıplar yaşanmaktadır. Kurban kesimleri sırasında sağlık riskleri yanında bilgisizlik ve ilgisizlik nedeniyle ülkemizde 200-260 milyonluk bir milli değerin kaybolduğu tahmin edilmektedir! bu miktar ülkemiz için oldukça fazladır.
Kurbanla ilgili faaliyetlerin bir kısmı, hayvan sağlığı ve gıda güvenliği ile ilgili yasalarda kapsam dışı bırakılmıştır. Bu nedenle; kurban kesecek ve kurban eti tüketecek kişilerin; Kurbanlıkların seçimi, kesimi ve kesim sonrasında insan ve hayvan sağlığı açısından dikkat etmeleri gereken hususlar, çevrenin kirletilmemesi ve hayvan refahı konusunda alınması gereken tedbirler ve etlerin muhafazası konularında bilgi sahibi olmaları gerekir. Son yıllarda iyi bir kamuoyu oluşmasına ve olumlu gelişmeler yaşanmasına karşılık, kurban kesim şartları, hayvan refahı, gıda güvenliği ve halk sağlığı açısından hala önemli riskler yaşanmaktadır.
Kurbanlık hayvanlarda aranacak belgeler
Büyük baş hayvanlarda; Hayvanın, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında kayıtlı olduğunu gösteren, kulak küpelerinin olmasına,
Veteriner hekim tarafından muayene edilerek sevk edildiğini gösteren, veteriner sağlık raporu ve hayvanların pasaportlarının olmasına,
Küçükbaş hayvanlarda; Kulak küpelerinin ve veteriner sağlık raporunun olmasına. Dikkat etmeliyiz.
Kurbanlık hayvanın seçimi
Hayvanın besi durumu (kondisyonu) iyi olmalı,
Gebe olmamalı,
Yeni doğum yapmış olmamalı,
Büyükbaş hayvanlar 2 yaşından küçük olmamalı,
Hastalık belirtisi sayılan;
a- Yüksek ateşi olmamalı
b- Tüyleri karışık ve mat olmamalı
c- Bakışları ve dış görünümü cansız olmamalı
d- Pis kokulu ishal ve burun akıntısı olmamalı
e- Çevreye karşı aşırı tepkili veya çok duyarsız olmamalı
f- Vücudun çeşitli yerlerinde şişlikler olmamalıdır.
Kesimde dikkat edilmesi gereken önemli noktalar;
· Kesim yeri temiz olmalı ve akan su bulunmalıdır.
· Kesim yapan kişinin sağlıklı ve temiz olması gerekir. Elinde kesik veya yara varsa hijyenik eldiven kullanmalıdır.
· Bıçaklar sık sık temizlenmelidir.
· Hastalıklı doku ve organların kesimi sırasında kirlenen bıçaklar dezenfekte edilmelidir.
· Hayvan tutulup yatırılırken veya askıya alınırken işkence-eziyet edilmemelidir.
· Kesim mümkünse askıya alarak yapılmalıdır.
· İç organlar yüzme işini takiben en kısa sürede çıkarılmalıdır.
· Yutak boşaltılmalı, mide-bağırsak, safra ve idrar kesesi ve üreme organları çıkarılmalı, memeler karkastan uzaklaştırılmalıdır.
· Kesim sırasında kan, bağırsak içeriği gibi maddelerle çevrenin kirlenmesi engellenmelidir
· Tüketilecek sakatatlar temiz bir şekilde çıkarılmalıdır.
· Kurban atıkları çöp varillerine ve gelişi güzel çevreye atılmamalı, kanalizasyon kanallarına dökülmemelidir. Çevre temizliği ve halk sağlığı açısından bu tür atıklar sokak hayvanlarının erişemeyeceği şekilde derin çukurlara gömülmelidir.
Kurban etlerinin muhafazası
Et ve et ürünleri bakterilerin çoğalmaları için son derece uygun bir ortam niteliğindedir. Uygun koşullarda bir bakteri 12 saatte 16 milyara ulaşabilmektedir. Bu durum hafif bir bakteri yüküne sahip bir etin iyi muhafaza edilmediği takdirde bir gece sonra insan sağlığı açısından ne derece büyük bir tehlikeye dönüşebileceği konusunda fikir vermektedir.
Kurban etleri, parçalar halinde temiz kaplara konulmalı ve önce güneş görmeyen serin bir yerde 5-6 saati geçmeyecek şekilde bekletilerek etin sıcaklığının düşmesi sağlandıktan sonra buzdolabına kaldırılmalıdır.
Kurbanlık etler henüz kesim sıcaklığında iken buzdolabına poşet içinde veya hava alamayacak bir durumda büyük parçalar halinde üst üste konulursa, buzdolabı ısısı etin iç kısımlarını soğutmaya yetmez. Bu nedenle etin hava almayan kısımlarında çok kısa sürede (2. gün) bozulma ve kokuşma hatta yeşillenme görülür. Böyle kısımlar kesinlikle tüketilmemeli atılmalıdır.
Kurbanlık etin dayanma süresi, kesim kalitesi ve et parçasının büyüklüğüne göre değişmekle beraber normal buzdolabı koşullarında 5 veya 6 gündür. Bu süre kıymada genellikle 3 gündür. Eğer daha uzun süreli muhafaza düşünülüyorsa etler derin dondurucuda -18 derecede muhafaza edilmelidir.
Son olarak; AB üyelik sürecindeki ülkemizde kurban başta olmak üzere, kontrolsüz ve kaçak hayvan kesimlerinin önlenmesi konusunda geçici ve günübirlik çözümler arama yerine, yıllardır süregelen sorunların toplum sağlığı, hayvan sağlığı ile hayvan hakları ve refahı, gıda güvenliği, çevre, ekonomi, tüketim gibi boyutlarıyla ele alınması, kamu kurum ve kuruluşları ile bağlantılı sivil toplum kuruluşlarının ortak çalışması sonucunda oluşturulacak kısa, orta ve uzun vadeli politikalara ve uygulamalara önemle ihtiyaç bulunmaktadır.
Kurban Bayramları da dahil olmak üzere hayvanlar her zaman acısız metod ile veteriner hekim kontrolünde kesilmelidir.
Hepinizin gelecek kurban bayramını tebrik eder, ülkemizde ve İslam aleminde bayramın huzur içinde geçmesini temenni eder, saygılar sunarım.
