Yüksek Mimar Mühendis Doğan Tekeli, geçtiğimiz yıllarda Rumeli Hisarı'nda gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları kapsamında konserlerin verildiği tiyatro alanına yapılan ve büyük tartışmalara neden olan mescit ile ilgili dikkat çekici açıklamalarda bulundu.
Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'un fethinden önce yaptırdığı ve günümüzde açık hava tiyatrosu olarak kullanılan Rumeli Hisarı'nın restorasyonu sırasında açığa çıkan 15. yy'dan kalma minare mescide dönüştürülmesi tartışma yaratmıştı.
"CAMİNİN YIKIK MİNARESİNDEN BAŞKA BİR İZİNE RASTLAMAMIŞTIK"
Mescit ile ilgili bilgiler veren Tekeli, "Rumeli Hisarı ile birlikte inşa edildiği tahmin edilen Kaleiçi Camisi’nin, 1884 yılında; “Büyük felaket” diye adlandırılan depremde yıkıldığı biliniyor. Zaten Albert Gabriel’in, 1890-1900 yılları arasında hazırladığı Rumelihisarı restitüsyonu çizimlerinde de caminin, sadece temelleri görülüyordu. 1957’de Rumeli Hisarı’nın bir askerî açık hava müzesi ve park olarak düzenlenmesi kararlaştırılmış ve bir proje yarışması açılmıştı. Yarışma jürisinde; başta Sedad Hakkı Eldem olmak üzere 7 uzman yer alıyordu. Yarışma programında; yeni yaya yolları, mehter gösterileri için bir gösteri alanı ve manzara terasları tasarlanması isteniyordu. Programda camiden söz edilmiyordu. Biz de yarışmaya hazırlanırken gezdiğimiz Hisar’da, caminin yıkık minaresinden başka bir izine rastlamamıştık" diye konuştu.
"TEMELİNİ SAĞLAMLAŞTIRDIK"
Tekeli, "Yarışma jürisi, projemizi, 6/1 oy çokluğuyla birincilik ödülüne layık gördü. Hisar’ın bağlı bulunduğu Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü, uygulama projelerinin yapımı ve inşaatın kontrolü işini de büromuza verdi. Biz de Topkapı Sarayı uzmanları ve tarihçilerle işbirliği içinde görevimizi tamamladık. 1958 yılında Hisar, bu yeni işleviyle hizmete açıldı. İnşaat sırasında, alan temizlenirken ortalarda, eski bir sarnıcın duvarları ile en altta, cami temelleri ortaya çıktı. Temelleri, dar ve gevşek yapılı göründüğü için caminin, bazı boğaz camileri gibi ahşap yapılı olabileceğini düşündük. Temelleri olduğu haliyle sağlamlaştırarak bıraktık" ifadelerini kullandı.
"İDDİALAR KASITLI"
Projenin ana fikri, yeni düzenlemenin tarihsel yapıya zarar vermeden hatta temas etmeden gerçekleştirilmesi şeklinde olduğunu söyleyen Tekeli, " Bu düşünceyle gösteri alanı, cami temellerine değmeyen ve tek bir kolon tarafından taşınan betonarme bir plak olarak tasarlandı, gerçekleştirildi. Bu açıklamayla medyada cami temellerinin örtüldüğü, toprak doldurularak gösteri alanı yapıldığı iddialarının, bilgisizce ya da kasıtlı yapılmış iddialar olduğu görülecektir. Gerçekte, yıkıldığı 1884’ten 2005’e kadar bu caminin yeniden yapılması olmamıştır. Rumelihisarı İskele Camisi inşa edildikten sonra belki de Hisar Camii’ne ihtiyaç kalmamıştı. Son yıllarda yıktıranın kim olduğu belirtilmeden ya da Rahmetli Celal Bayar suçlanarak caminin yıktırıldığı, yerine gösteri alanı yapıldığı iddiasıyla hayali din düşmanları yaratılıyor. Bugün gösteri alanının korunmasını isteyenlere cami düşmanı elitler denerek hücum ediliyor" şeklinde konuştu.
"POPÜLER SANAT YANLIŞI"
Tekeli, "Biz uygulamamızla Demokrat Parti iktidarının başarıyla gerçekleştirdiği restorasyondan sonra bu tarihi mekân için amaçladığı kullanış biçimini, mimarlık ve yeniden kullanım kuralları içinde gerçekleştirmeye çalışmıştık. Açıldığı yıllarda bu çalışmamızın kamuoyunda büyük beğeni kazandığı, o zamanın gazete koleksiyonlarında görülebilir. Hisar’ın, bu yeni yaşamındaki gösteri alanı, ilk yıllarda amacı doğrultusunda sadece mehter gösterileri ve halk oyunları için hizmet veriyordu. Birkaç yıl sonra, büyük tiyatrocu Muhsin Ertuğrul, Hisar’ın bu yeni atmosferini beğenerek burada klasik tiyatro eserlerinin sahnelenebileceğini düşünmüş; “Hamlet” ve “Kral Lear” gibi eserleri başarıyla sergilemişti. Ancak; bizim on, on beş dakikalık ve ayakta izlenecek gösteriler için tasarladığımız ve Rumelihisarı iç mekânına daha uygun olduğunu düşündüğümüz serbest düzenli kademeler, Muhsin Ertuğrul’un talebiyle ve bize danışılmaksızın, rahat oturulur amfi basamaklarına dönüştürülmüştü" dedi.
"FETİH ŞEHİTLERİNE İHANET EDİLMİŞTİ"
Proje ile bir ayıbın silindiğini belirten Tekeli, "Küçük Kıyamet denilen 1884 depreminde yıkılmış, onarılmamıştı. 1953'te Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın emriyle Fethin 500. Yılı sebebiyle hisar temizlendi ahşap evlerle cami kalıntısı yok edildi. Hisarda klasik tiyatro eserleri oynandı. Oyunlar kesildi, hisarın yüksek ses titreşiminden zarar göreceği bilindiği halde pop müzik konserlerine açıldı, sahne, caminin temeli üstüne kuruldu. "Fetih şehitlerinin hatırasına ihanet" edildi. Sonunda Büyükşehir Belediyesi bu ihanete ‘dur’ dedi. Ve Kubbe Derneği’yle yapılan sözleşmeyle yıkık minarenin olduğu yere yeniden fetihteki gibi aslına uygun mescid yapılıyor. 80 yıldır ibadete kapalı olan Fatih Sultan Mehmet’in yaptırdığı ilk cami fethin ruhuyla yeniden buluşuyor. Bir ayıp daha silinirken Rumeli Hisarı da aslına rücu ediyor" diye konuştu.
